پرچم ایران از باستان تا کنون
ایران کشوری در جنوب غرب آسیا و منطقه خاورمیانه است که حدود ۱.۶۴۸.۱۹۵ کیلومتر مربع وسعت دارد. ایران با نام رسمی جمهوری اسلامی ایران طبق آخرین سرشماری حدود ۸۰ میلیون نفر جمعیت دارد. ایران از نظر وسعت هفدهمین کشور جهان و از نظر جمعیت هجدهمین کشور بشمار می رود. کشور ایران از شمال با کشورهای آذربایجان، ترکمنستان و ارمنستان، از غرب با کشورهای ترکیه و عراق و از شرق با کشورهای افغانستان و پاکستان دارای مرز مشترک زمینی است. پرچم ایران در قرون مختلف تغییرات زیادی به خود دیده است. ایران از زمان هخامنشیان و ساسانیان دارای درفش بود که به عنوان پرچم مورد استفاده قرار می گرفت.
کشور ایران از شمال به دریای خزر یا کاسپین و از جنوب به خلیج فارس و دریای عمان متصل است. دریای خزر و خلیج فارس دارای بزرگترین ذخایر نفت و گاز جهان بوده و تنگه هرمز از موقعیت استراتژیکی برخوردار است. کشور ایران دارای تمدن باستانی بوده و امپراطوری پارس یکی از بزرگترین قلمروهای باستان محسوب می شده است. ایران دارای ۱۹ اثر جهانی ثبت شده در یونسکو است و دارای رتبه چهارم آسیا و دوازدهم جهان از نظر تعداد آثار فرهنگی ثبت شده در یونسکو است.
پرچم ایران که اکنون مورد استفاده قرار می گیرد در سال ۱۳۵۹ هجری خورشیدی و پس از انقلاب ایران تصویب و به رسمیت شناخته شد. ایران کشوری با قومیت های مختلف است و اکثریت مردم پیرو دین اسلام و مذهب شیعه هستند. واحد پول ایران ریال ایران و زبان رسمی فارسی است. حدود ۵۰ درصد مردم ایران به زبان فارسی تکلم می کنند. دومین زبان رایج در ایران ترکی و آذری است که حدود ۲۰ درصد مردم با آن صحبت می کنند. در ادامه به بررسی تاریخچه پرچم ایران در دوره های مختلف و معرفی مشخصات و ویژگی های آن می پردازیم.
تاریخچه پرچم ایران
تاریخچه پرچم ایران به قبل از اسلام و دوران حکومت هخامنشیان بر می گردد. در طول قرنها حکومتهای مختلف نمادی را به عنوان پرچم ایران مورد استفاده قرار می دادند. ایران با فرهنگ و تاریخ کهن خود یکی از قدیمی ترین پرچمهای دنیا را دارد. بطوریکه در حکومتهای قبل از اسلام از درفش های سنگی و مفرغی به عنوان پرچم استفاده می شد. جالب است بدانید که کهن ترین پرچم جهان مربوط به ایرانیان باستان بوده است. بعدها پرچم های دیگری متاثر از دین اسلام و فرهنگ عربی وارد فرهنگ ایران گردید. جهت بررسی تاریخچه پرچم ایران به بررسی پرچم های بکار رفته در اعصار مختلف خواهیم پرداخت.
پرچم ایران در دوران قبل از هخامنشیان
تاریخچه پرچم ایران به ایران باستان بر می گردد. درفش شهداد شامل یک درفش فلزی با ابعاد ۲۳ در ۲۳ سانتیمتر است که در شهر شهداد استان کرمان و در پی کاوشهای باستان شناسی کشف گردید. در بالای این درفش تصویر یک عقاب دیده می شود و توسط لولا به یک میله برنزی متصل است. از این درفش به عنوان قدیمی ترین پرچم ایران و جهان یاد می شود. بر روی درفش تصاویر نخل خرما، دو درخت، پنج آدم کوچک و بزرگ، دو شیر، چند مار و یک گاو کوهاندار دیده می شود. این درفش در حال حاضر در موزه ملی در تهران نگهداری می شود. عقاب مشاهده شده در بالای میله برنزی در واقع سیمرغ افسانه ای است که نمادی از ایزد خورشید نزد ایرانیان باستان بوده است. در کتاب اوستا نیز از درفش گاو یا گاو درفش نام برده شده است.
درفش شهداد
پرچم ایران در دوران هخامنشیان
در زمان حکومت هخامنشیان پرچم ایران شامل درفش شهباز بود که در واقع تصویر پرنده شکاری بنام باز و یک خورشید در پشت آن است. این درفش نماد حکومت هخامنشیان بود که در واقع از نماد خدایان مصری گرفته شده است. بدلیل اینکه سرزمین مصر در دوران حکومت داریوش هخامنشی بخشی از امپراتوری پارس بود، لذا نماد خدایان مصری به عنوان غنیمت به ایران آورده شده و درفش شهباز از روی آن طراحی و ساخته شد. پلاک شهباز در کاوش های باستان شناسی در منطقه تخت جمشید کشف گردید.
درفش شهباز در دوره هخامنشیان
پرچم ایران در دوران اشکانیان
پرچم ایران در زمان اشکانیان شامل یک درفش مزین به تصویر خورشید بوده است. در واقع اشکانیان با چیره شدن بر حکومت سلوکیان نماد خورشید آنها را به عنوان پرچم خود مورد استفاده قرار دادند. حکومت اشکانیان علاوه بر درفش خورشید دارای نمادی برای ارتش و لشکریان خود بود . این نماد شامل پرچم ابریشمی با نماد اژدها بود که سمبل خاندان اشکانی محسوب می شد.
پرچم ایران در دوره اشکانیان
پرچم ایران در دوران ساسانیان
آثار بر جای مانده از دوره ساسانی نشان می دهد که در این زمان چهار پرچم وجود داشته و مورد استفاده قرار می گرفت. این آثار شامل هجده مهر است که در اطراف دریاچه آرال واقع در ترکیه کنونی پیدا شده است. در کتیبه های سنگی بر جای مانده از دوران ساسانی که در بیستون و نقش رستم یافت شده اند نیز نقوش پرچم های بکار رفته در حکومت ساسانی دیده شده است. پرچم ایران در این دوران شامل یک صلیب افقی با سه دنباله آویزان در دوره پادشاهی هرمز دوم، دیگری نیزه ای با حلقه ای بر بالای آن و دو پارچه آویزان به همراه منگوله های متصل مربوط به پادشاهی بهرام دوم و سومین پرچم یک صلیب با منگوله های راه راه آویزان است. این گوی های مشابه گوی های تاج پادشاهی حکومت اشکانیان است. پرچم یافت شده در بیستون که مربوط به شاپور دوم است قابل رویت نیست.
درفش کاویانی قدیمی ترین پرچم ایران
درفش کاویانی اولین پرچم کاملا ایرانی
درفش کاویانی پرچم اسطوره ای و تاریخی ایران کهن است که طبق اسناد بدست آمده از زمان های بسیار دور تا پایان حکومت ساسانیان در ایران به عنوان پرچم ایران بکار می رفته است. این پرچم نزدیک به ۱۰۰۰ سال نماد کشور ایران بود. نقش درفش کاویانی در سکه های یافت شده از ۳۰۰ سال پیش از میلاد مسیح نیز مشاهده گردیده است. در اساطیر ایرانی نیز درفش کاویانی به عنوان سمبل قیام مردم علیه زور و ستم یاد شده است. در کتب بر جای مانده از قدیم مانند تاریخ الامم و الملوک به درفش کاویانی اشاره شده است. درفش کاویانی شامل یک خورشید و یا ستاره ای است که دارای چهار شعاع بوده و چهار گوی در اطراف آن دیده می شد. طبق مدارک و اسناد منتشر شده درفش کاویانی بالاترین نشان در حکومت ساسانیان نیز بوده است. این درفش از پوست چرم بوده و زیور آلات و گوهرهای زیادی به آن آویزان بود بطوریکه در شب هنگام نیز می درخشید. اولین پرچم ایران در زمان حمله اعراب به ایران سوزانده شد و از بین رفت.
درفش کاویانی
پرچم ایران پس از حمله اعراب به ایران
پس از حمله اعراب به ایران بسیاری از آداب و سنن ایرانیان دستخوش تغییرات گردید. پرچم ایران نیز پس از ورود اسلام به ایران در هر دوره ای متفاوت بوده است. حکومت امویان در ایران از یک پرچم سفید استفاده می کردند. این پرچم نزدیک به یک قرن در ایران بکار می رفت. در دوران خلافت عباسیان که مقر آن در بغداد بود نزدیک به ۲ قرن پرچمی به رنگ مشکی استفاده می کردند. سلسله غزنویان نیز پرچمی به رنگ قرمز بصورت شطرنجی و مزین به شیر طلایی داشتند. در دوره خوارزمشاهیان پرچم زرد رنگی به عنوان پرچم ایران بکار می رفت. مغولان نیز پرچمهای مخصوص به خود را داشتند که مدت زمان زیادی در ایران بکار می رفت. اغلب پرچمها با نقوشی مانند شیر، اژدها، ماه و خورشید، پلنگ و یا پرندگان مزین شده است. یکی از مهمترین تصاویری که در پرچمهای ایران بکار می رفت نقش خورشید است. طبق کتب و مستندات موجود نقش خورشید حتی در سکه های مربوط به دوره سلجوقیان نیز دیده می شود. نقش شیر و خورشید در قرن پانزدهم میلادی به پرچم ایران افزوده می شود. اولین پرچم شیر و خورشید در ایران مربوط به سال ۱۴۲۳ میلادی و دوره تیموریان است.
قدیمی ترین پرچم شیر و خورشید در دوره تیموریان
در زمان صفویان که بیش از دو قرن بر ایران حاکم بودند پرچمهای مختلفی مورد استفاده قرار گرفت. شاه اسماعیل اول از پرچم سبز رنگ با نقش ماه بر آن استفاده می کرد. شاه سلیمان صفوی از پرچمی زرد رنگ با دایره ای با لبه آبی رنگ استفاده می کرد. در درون دایره شیری نشسته و پشت آن خورشید نمایان است. در زیر پای شیر نیز زمینی سرخ رنگ دیده می شود. شکل پرچم ایران در مقابل محل اهتزاز طاق مانند است. تصویر پرچم در کتابی در موزه ملی هلند دیده شده است. در زمان حکومت صفویان پرچم شیر و خورشید پرچم اصلی شناخته می شد. در دوره صفوی پرچم ایران سه گوش و مثلثی شکل توصیف شده است. در این زمان شیر نشان از امام علی و خورشید نشانه عظمت خداوند تعبیر می شود. در دوران افشاریان از رنگ های سرخ، آبی، سفید و زرد به عنوان رنگ پرچم ایران استفاده شد. این پرچم سه گوش و مثلثی شکل بوده است.
پرچم شیر و خورشید دوره صفویان
پرچم ایران در دوره قاجاریه
در دوران قاجار از پرچم شیر و خورشید به عنوان پرچم ایران استفاده می شد. در این زمان نقش یک شمشیر به شیر و خورشید اضافه گردید. برخی منابع افزودن شمشیر به نقش شیر و خورشید را به محمد شاه قاجار بنیانگذار حکومت قاجاریه نسبت می دهند. برخی مستندات و نقاشی ها، یک پرچم چهارگوش قرمز رنگ با دایره ای سفید رنگ در مرکز آن را نشان می دهند که تصویر شیر و خورشید با شمشیر در میانه دایره دیده می شود. در زمان فتحعلی شاه قاجار از دو نوع پرچم قرمز رنگ و آبی رنگ استفاده می شد. پرچم قرمز رنگ دارای نقش شیر و خورشید طلایی رنگ در میانه آن با یک دست در بالای چوب پرچم است. پرچم آبی رنگ با نقش شیر و خورشید طلایی رنگ و یک نیزه در بالای محل اهتزاز است.
در دوره حکومت محمد شاه جانشین فتحعلی شاه نیز پرچم اصلی ایران یک پرچم چهارگوش با نقش شیر و خورشید بوده است. زمینه پرچم قرمز رنگ بوده است و نقش شیر و خورشید طلایی رنگ است. در دوران ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه قاجار نیز پرچم ایران همان پرچم شیر و خورشید بوده است. نکته قابل توجه این است که پرچم ایران در این دوران دارای استاندارد خاصی نبوده و تنها تصاویر شیر و خورشید مهمترین جزء آن بشمار می رفته است. در اواخر حکومت ناصرالدین شاه قاجار پرچم سه رنگ ایران طراحی و استفاده گردید. در این پرچم سه نوار سبز، سفید و قرمز رنگ به پرچم افزوده شد و نشان شیر و خورشید نیز در میانه پرچم و بر روی نوار سفید رنگ دیده می شود. نقاشی های بدست آمده در سال ۱۲۸۲ هجری قمری و همچنین نقاشی کمال الملک در سال ۱۳۰۴ هجری قمری نشان از پرچم سه رنگ ایران دارند. در سال ۱۲۸۹ هجری خورشیدی پرچم ایران دارای استاندارد ۴ به ۷ گردید.
پرچم شیر و خورشید در دوران قاجاریه
پرچم ایران در دوره پهلوی
در دوران پهلوی پرچم سه رنگ ایران با نشان شیر و خورشید مورد استفاده قرار گرفت. با این تفاوت که تغییراتی در نشان ایجاد شد. چهره خورشید که حالتی زنانه داشت حذف و تنها دارای نور بود. چهره شیر نیز حالت واقعی به خود گرفت. در دوران پهلوی ایران دارای سه نوع پرچم بود. نسبت پرچم ۴ به ۷ بوده و به تناسب موقعیت از پرچمهای مختلف استفاده می شد. پرچم ایران با علامت شیر و خورشید، پرچم سه رنگ و بدون علامت شیر و خورشید که مدتی نیز به عنوان پرچم ملی خوانده می شد و پرچم نظامی ایران شامل پرچم سه رنگ با نشان شیر و خورشید در میانه پرچم بود. در اطراف نشان شیر و خورشید یک شاخه زیتون و یک شاخه بلوط دیده می شد که در بالای نشان با تاج پادشاهی منتهی می شدند.
در دوران سلطنت پهلوی پرچم ایران استانداردهای مشخصی پیدا کرد. نقش دم شیر به حالت S، قرار گیری شمشیر در دست چپ شیر و نگاه شیر متمایل به راست و سمت سر شیر به محل اهتزاز از دیگر مشخصات پرچم است. در سال ۱۳۴۴ هجری خورشیدی استانداردهای پرچم ایران رسمیت یافت و در دهه پنجاه شمسی نیز اصلاحات دیگری به آن افزوده شد.
پرچم سه رنگ شیر و خورشید در اواخر دوران قاجاریه
پرچم ایران پس از انقلاب اسلامی
پس از انقلاب اسلامی ایران برای مدتی پرچم شیر و خورشید مورد استفاده قرار می گرفت. قبل از تصویب پرچم کنونی پرچمی با نشان خورشید در میانه آن و ۲۲ ستاره و ۸ مشت گره کرده به عنوان پرچم جمهوری اسلامی ایران بکار می رفت. این پرچم تنها چند ماه مورد استفاده قرار گرفت و پرچم جدید جایگزین آن شد. نشان پرچم ایران که اکنون مورد استفاده قرار می گیرد در تاریخ ۲۹ اردیبهشت سال ۱۳۵۹ به تصویب رسید. در نهایت با طراحی پرچم توسط حمید ندیمی که شامل عبارت الله اکبر بر روی پرچم بود در تاریخ ۱۵ تیر ۱۳۵۹ پرچم کنونی ایران به تصویب رسید. این پرچم نشانگر اسلامی بودن کشور ایران است.
پرچم ایران در دوران پهلوی
سازمان ملی استاندارد ایران در سال ۱۳۵۹ استانداردهای خاصی را برای پرچم ایران تدوین و تصویب نمود. این استانداردها در سالهای ۱۳۸۳ و ۱۳۹۵ مورد بازنگری قرار گرفتند. برخی از استانداردهای پرچم عبارتند از:
- پرچم از سه رنگ به ترتیب سبز، سفید و قرمز از بالا به پائین است و ارتفاع هر یک از این نوارهای افقی یکسان خواهد بود.
- علامت جمهوری اسلامی در میانه پرچم و بر روی نوار سفید با رنگ قرمز قرار می گیرد.
- شعار الله اکبر به تعداد ۲۲ مرتبه در کل به نشانه روز ۲۲ بهمن سال ۱۳۵۷ که روز پیروزی انقلاب اسلامی ایران است، در پرچم ایران با فونت بنایی نوشته می شود. این شعار به تعداد ۱۱ مرتبه بصورت نواری در حد فاصل نوارهای سبز و سفید و ۱۱ مرتبه در حد فاصل نوارهای سفید و قرمز تکرار می شود.
- حرف الف شعار الله اکبر در نوار بالا در بالای کلمه و در نوار پائین در بالای کلمه قرار می گیرد. این حرف در حد فاصل نوار سفید با نوارهای سبز و قرمز رنگ قرار خواهد گرفت. همچنین در میان جملات الله اکبر نوشته شده در نوارهای بالایی و پائینی به رنگ سفید، در نوار بالا با رنگ سبز و در نوار پائین با رنگ قرمز پر می شود.
- نسبت طول به عرض پرچم ۷ به ۴ است و رنگ میله پرچم اکلیل نقره ای است. طول میله سه برابر عرض پرچم و قطر آن دو تا چهار سانتی متر تعیین گردید. طناب پرچم نیز از جنس پلاستیک و حداقل با قطر یک سانتی متر انتخاب می شود. همه پرچمها بجز پرچم های تشریفاتی و پرچم رومیزی باید یک لایه طراحی شوند. جنس پارچه از نخ پنبه ای خالص و سفید رنگ بوده و یا ترکیبی از پنبه و پلی استر باشد.
نکته دیگر اینکه در پرچم ایران نشان جمهوری اسلامی که در میانه پرچم قرار می گیرد همان عبارت لا اله الا الله است که بصورت هنرمندانه طراحی گردیده است.
پرچم موقت ایران در سال ۱۳۵۹
پرچم ایران از سال ۱۳۵۹ تا کنون
مفهوم و معنی رنگ های پرچم ایران
رنگ پرچم ایران شامل رنگهای سبز، سفید و قرمز است. پرچم سه رنگ از دوران قاجاریه تا کنون در ایران مورد استفاده قرار می گیرد. رنگ سبز نشانه اسلام و دین رسمی جمهوری اسلامی ایران است. رنگ سفید نشانه صلح و آرامش و رنگ قرمز نماد رشادت و دلاوری ایرانیان در طول تاریخ بوده است. نشان ملی جمهوری اسلامی ایران نیز شامل عبارت لا اله الا الله است که توسط دکتر حمید ندیمی گرافیست و دانشیار دانشکده معماری دانشگاه شهید بهشتی تهران طراحی گردیده است. این پرچم از سال ۱۳۵۹ هجری شمسی تا کنون مورد استفاده قرار گرفته و تنها در برخی استانداردهای آن تغییرات جزئی به وجود آمده است.
شما می توانید جهت خرید پرچم ایران در انواع مختلف با ما تماس بگیرید
نمونه هایی دیگر از پرچم ایران
پرچم شاه اسماعیل
پرچم شاه تهماسب
پرچم ایران دوره صفویه
سرخ جامگان – رنگ سرخ نماد پیروان بابک خرم دین
سیاه جامگان-رنگ سیاه نماد پیروان ابومسلم خراسانی
غزنویان
پرچم سلجوقیان
پرچم تیموریان
پرچم نادرشاه افشار
پرچم آقا محمد خان
پرچم محمد شاه
پرچم ایران در دوران ناصرالدین شاه
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.